Eitt ískoyti til fiskivinnukjakið

2018-08-11 02:45

Rivustakkur

(Kann málið um Rivustakk hjálpa okkara fiskivinnu nakað á leið ? )

Rivustakkur , sum skaldið Poul F. Joensen umrøður í bók síni , Seggjasøgur úr Sumba, útg.1970, er ein av teimum mongu stakkunum , ið reisa seg úr kavi út fyri Sumbiarbjørgunum vestan Beinissvørð.Hesir stakkar hava einaferð verið áfastir landið innanfyri . Ótroyttiliga havið hevur í øldir brýnt , brotið og màað teir leysar úr bergi og landi .

Poul F. sigur soleiðis , Navnið Rivustakkur kemur av teirri rivuni , ið gongur í millum Rivustakkarnar - tí teir eru tveir , -…. . Sum tvey høg torn reisa teir seg úr havi . Tann hægri Rivustakkur er 33 favnar høgur og bert einar 15 favnar í ummáls . Høgt uppi ganga tvey rókabeltir rundan um hann , og sneiðir hann so upp í ein tind . Tað ovasta um toppin er vallað , og har liggur eisini nógv grót ; har búgva lundar , og í skotum álkur ; eisini er nakað av náta í erva .

Einans fuglur hevur í mong , mong ár haft ræði í hesum stakki , ikki er gongt upp í hann – stelt er líka frá sjónum - og har búði hann í friði og tók til í tali ár undan ári .

Søgn er, at fyrr á døgum skuldi vera gongt upp í hægra Rivustakk , tá menn løgdu planka av lægra Rivustakki yvir á rókina á tí hægra stakkinum . Síðani er uppg o ngdin burturlopin , og tað er óiva ð hent eitt øldarlangt tíðarskeið fyri okkara dagar .

Rivustakkurin ( tann hægri ) hevur so staði ð í fleiri mannaminnir , kanska fleiri hundrað ár , og ongin hevur verið á honum síðan uppgongin var burturlopin , tí ikki hevur nakar kunnað hitt uppá nakað ráð , ið kundi hjálpa teimum at sleppa upp í stakkin . -

Poul uppi í Kv í gg j í Sumba , (sum var abbi skaldið Poul F. Joensen), er víðagitin fyri sín dugnaskap og dirvi í bjargabrúki , og umframt var hann eitt reystmenni í mangar aðrar lutir . Tað er valla , at nakar fremri í fuglabrúki í hevur verið her á landi , hvar ein so man leita . Enn livir í hansara heimbygd søgan um manga váðaferð hann var í, og mangar nýggjar vegir fór hann í Sumbiarbjørgunum , har eingin hevði váða sær undan honum . -

Mangan høvdu sumbingar á útróðri ella bjargaferðum til báts vesturi undir landi undir Sumbiarbjørgum gjøgnum í minsta lagi tvinnar øldir , - tá teir sóu hitt mikla fuglamongi í Rivustakki , sum ár um ár slapp teimum av hondum , hóast bert 20 favna strekki var í millum fugl og fólk , - ynskti sær at vita einihvørji ráð til at komi ð upp á stakkin og vinna tann mikla fong , ið var í hesum túsundtals lomvigum , ið sótu stúgvaðir saman , kropp á kropp á teimum favnbreiðu ró ku num sum sild í tunnu , sum tikið verður til; men ongi ynski ella bønir rína á tí ómøguliga . Ongin var førur at vinna á Rivustakki, hóast allir høvdu hug og alsamt var tosa um, hvussu stórur fongurin hevði verið hjá teimum fyrstu, ið kundu fremja hetta bragd, at sleppa upp á stakkin og fygla teir deyðaspøku lomvigarnar; tí fullur stangarglúpur var væntandi í hvørji atløgu, - og stakkurin var ikki í fuglabýti lagdur til nakra jørð, tí eingin hevði verið á honum í mannaminnir. Fuglaveiða var kanska størsta innløga í Sumba áðrenn rottan kom til Suðuroyar í 17. Øld ....

Jóannes í Sakarstovu gjørdi saman við øðrum eina roynd at koma upp í stakkin , men tað miseydnaðist .

Poul uppi í Kvíggj , ið kappaðist við Jóannes í Sakarstovu sum oddamaður í bygdini , hevði eisini ætla ð sær at vinna á Rivustakki , tí hann var fremsti maður í bjargaferðum . Tól til at skjóta eitt band yvir dranginum og leggja lesning á hann við vóru ongi at fáa fatur á tá í tíðini , í 1860unum.

Poul uppi í Kvíggj fann tá uppá , eftir at hava kanna øll líkindi gjølla , at keypa fleiri vað av snøri , reip og togum . Saman við øðrum monnum at gera endaligu royndina . Við at spenna snørini ymsa vegir fingu teir at enda hæddina nóg góða , so báturin kun d i rógva snørið yvir tindin og leggja buktina niðurá og sloppið var. Nú var eftir at festa eitt tog í snørið og so draga til sín til buktin lá á toppinum og endarnir niður hvørjumegin stakkin .

Men enn var ikki allur leikur lokin . Eftir var at lesa seg upp á l omvigarókina , og tað var ikki hvøns mans føri , tí hæddin var 20 favnar , og stakkurin í øldir brýndur av brimi , so illa fekst ein tá inn á nakran knadda . Men Poul uppi í Kvíggj , ið hevði til tiltak : “Eg kenni meg sjálvan ” ivaðist ikki , og fimur og fúsur fór hann , meðan ein helt á endanum hinumegin stakkin , á lesningin , og sum eitt fok líka upp á rókina . - Og Rivustakkur , sum fyri mongum ættarliðum av sumbingum hevði staði ð sum ein avbjóðing til teirra dirvi , megi og bragdleika , var vunnin ! -

Poul F. greiðir víðari frá , at beinanvegin menn komu upp á stakkin løgdu teir til merkis , at mannahond hevði verið har fyrr , tí niðurfalnar kvíggir , at reka fuglin í , sóust framvegis .

Fongurin var óførur . Fyrsti glúpurin hjá Poul uppi í Kvíggj rúmaði 63 lomvigar.Fuglurin var deyðaspakur . Hann grunaði ikki , at nú var friðurin úti . Eftir góðum siði og bjargarøkt tóku teir 3000 fyrsta dagin . Dagin eftir fylgtu teir 2000, men triðja dagin bert 500 lomvigar . Væl mátti ansast e ftir ikki at oyðidrepa fuglin .

Tá ið Poul og hansara menn við fullum bátum komu aftur úr Rivistakki og høvdu skipað hesa mikla veiðu upp á Mølini , …. birti hetta hepna bragd mikla umrøðu og mannametan, manna millum . Men teir stóru jarðaeigararnir kravdu alt fyri eitt jarðapart av fuglinum og Rivustakk undir somu býtisskipan , sum hini f u glabjørgini . Fuglabýtið var tá : Fyrst landstíggjund , so síðingarmaðurin ella menninir ein tíggjundapart ; síðani jørðin ein triðing , men átti har av at halda bjargalínur o g tog; tað , ið tá var eftir , varð býtt javnt til øll , sum í veiðiferðini vóru , eisini konufólk og óvitar , sum vóru við í stórum tali við eggjarnar .....

Poul svaraði jarðaeigarunum , at teir – eins og hann sjálvur - fingu ivaleyst kortini , men tey ognarleysu , einkjur og faðirleys , sum trongdu meira til tað , fingu ovlítið . Tí helt hann , at best var at býta fuglin av Rivustakkki javnt til alla bygdina fyri fra m tíðina : hvørt hús sín part uttan mun til jarðarogn . Hetta líkaði jarðaeigarunum illa , tí sum teir søgdu , tað hevði altíð verið siður í Sumba, at veita hvørjum øðrum hjálp , tá ið ástóð , og eingin armingi var vístur frá durum hjá manni , hann heitti á, við ongum , tá ið tað umbidna var til taks.

Hetta kundi Poul, sum hin mest gávumildi teirra millum, ásanna, men hann bað teir hugsa um munin ímillum, at biðja frá øðrum, og so eiga tað sjálvur, tí orðatakið sigur jú, at søtur er sjálvgivin biti. Men hinir vildu ikki lata sær siga, tí søgdu teir, henda ætlan Pouls var at skerja fyrndargomlu rættindi teirra, tí Rivustakkur hoyrdi sjálvsagt jørðini til, sum hini fuglabjørgini. Men Poul gekk ikki frá sínum: Rivustakkur við sínum fuglamongi hevði ikki verið nøkrum at gagni í øldir, tí var hann ikki taldur við, tá menn í forðum skipaðu bjargabýtið. Men nú hevði hann framt tað verk , sum allir menn í mannaminni høvdu havt hug til, men ongin verið førur fyri at útinna ; tí helt hann seg hava ráð og rætt til at skipa fyri fuglabýtinum , - ikki at leggja stakkin undir seg sjálvan , sum hann helst kundi fingið viðhald í við eitt sakarmál , men til gagn fyri øll , og hann helt seg ikki gan g a nakrans rættindi ov nær við at geva øllum sumbingum uttan mannamun javnrætt í býti av fuglaveiðuni av Rivustakki .

Hetta elvdi til miklan orðadrátt við og í móti Pouli, tí nógv fólk var samankomið á Mølini , tá ið tað frættis um hetta minniliga bragd , ið Poul við sínum bátsfeløgum hevði framt . ….

Men so fekk Poul, ið sjál d an leyp framav , sissað teir við , at biðja allar semjast um , leggja málið á fyrstu grannastevnu , og lata so yvirvaldi ð greiða trætuna.Hetta uppskot varð samtyk t , og øðin rann av monnum .

Málið kom fyri á grannastevnu , og avgerð yvirvaldsins varð , at tá stakkurin hevði verið óbýttur og nyttuleysur í óminniligar tíðir , og tá ið Poul var hin einasti, ið hevði verð førur at sleppa upp á hann og harvið gjørt hann virðismiklan , mátti tað haldast , at hann átti ráð á Rivustakki , og tí skuldi uppskot hansara á grannastevnu standa við . Og Rivustakkur liggur enn til alla bygdina eftir skipan Pouls.

Eftir prát við Eli Poulsen í Sumba, so hevur eingin verið í Rivustakki síðani í 1975. Ta ferðina var hann sjálvur triðji við .

Av manna- og náttúrun n ar ávum er lítið til av fugli í dranginum í dag sammett við ta ferðina , tá ið Poul uppi í Kvíggj fyrstur steig á rókina .

Soleiðis leggur tú á Lesaran

Eitt ískoyti til fiskivinnukjakið

2018-08-11 02:45

Tíðindi

Lýsingar

Aðrir fyrispurningar verða at senda til